Neden Veri?
Veri, veri bilimi, veri madenciliği, büyük veri, veri yönetişimi, veri sömürgeciliği, veri yerleşimi, veri egemenliği, veri yerelleştirme ve veri yerleşikliği kavramları her zamankinden daha fazla kullanılan kavramlar. Bu kavramlar veri sahipliği, yönetimi ve amaçsal çıkarımları tanılamak ve sınırlarını belirlemek için sıklıkla kullanılıyor.
Veri en kısa tanımıyla elde edilen en küçük ham bilgi parçacığı. Günümüzde data doğasına uygun bir biçimde yönetişim kavramını ve teknolojiyi de içermekte.
Yenidünya düzenini hızlanan dijital dönüşüm süreçlerinden geçerken, paha biçilmez yeni nesil bir emtia olan “Veri” sahipliği, kontrolü, yönetimi ve teknolojisi ile şekilleniyor.
Avcı Toplumundan Veri Toplumuna
Toplum 5.0 “Süper Akıllı Toplum (Super Smart Society)” ile birlikte; Nesnelerin İnterneti (IoT), Büyük Veri (Big Data), Yapay Zeka, Robotik ve Kablosuz Sensor Ağ teknolojilerini konuşurken bu teknolojilerin tamamen veri odaklı olduğunu biliyoruz.
Teknoloji konuşuyoruz, yapay zeka konuşuyoruz, yeni dünya düzenini konuşuyoruz. Tümünün odağında İstatistik biliminin anahtar kavramı olan “Veri” kavramı yer alıyor.
Veri toplamak, düzenlemek, işlemek, betimlemek, yordamak, görselleştirmek, eşleştirme, betimleme, çıkarsama, kestirim…
Nitelikli düzeyde veri okur – yazarlığı Toplum 5.0 için olmazsa olmaz bir formasyon.
Veri bilimi, metodolojik olarak, farklı araç ve yöntemlerle elde edilen verileri analiz ederek anlamlı bilgi elde etmek için istatistik, matematik, programlama, yapay zeka (AI), makine öğrenme, bilimsel yöntemler, veri analizi gibi yöntem ve yaklaşımların bütünleşik bir tanımıdır.
Veri bilimi, amaç doğrultusunda ham veri yığınlarını kullanarak verilerin ayrıştırılması, hazırlanması, analizi ve analizlerin doğru metodolojik yaklaşımlarla gerçekleştirilmesidir. Bu süreçte büyük veri, makine öğrenimi, istatistiksel öğrenme ve derin öğrenme yöntemlerini kullanarak, ham veriden anlamsal bütünlüğü sağlanmış ve yapılandırılmış sonuçlar çıkartmayı hedefler.
Veri madenciliği, büyük veri kümelerini, düzenlemek, işlemek ve istatistiksel olarak anlamlı bilgiler çıkarmak için veri analizi alanında kullanılan bilgisayar destekli bir tekniktir.
Veri madenciliği, veri setinin sahip olduğu kalıpları belirlemek ve bu kalıplardan hareketle anlamlı bilgileri çıkarmak için bir büyük ham veri yığınını analiz etmek olarak ta ele alınabilir. Büyük bir ham veri yığınından hangi tekniklerle betimleme, çıkarsama ve kestirim yapılacağı oldukça önemli.
Büyük veri en özet tanımıyla, teknoloji tabanlı veri kaynaklarından elde edilen daha büyük ve daha karmaşık veri yığınlarıdır. Bu veri yığınları, hacimleri nedeniyle geleneksel istatistiksel yaklaşımlara sahip araçlarla çözümlenemeyecek kadar karmaşıklardır.
Büyük veri, yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmamış veri yığınlarının kompleks bir kombinasyonu şeklinde de ele alınabilir.
Veri yönetişimi, veri kullanımına ilişkin standartlar ve politikalara dayalı olarak toplanan verilerin kullanılabilirliğini, bütünlüğünü ve güvenliğini yönetme sürecidir. Veri yönetişimi, verilerin tutarlı ve güvenilir olmasını ve kötüye kullanılmamasını engellemeyi amaç edinmektedir.
Veri yönetişimi, elde edilen verilerden nasıl anlamlı sonuçlar çıkartılacağına dair standartları, politikaları ve kullanılacak teknolojileri bir bütünsel bakış açsıyla el alır.
Veri sömürgeciliği, hükümetlerin, sivil toplum kuruluşlarının ve şirketlerin, çevrimiçi kullanıcılar tarafından üretilen veriler üzerinde sahiplik iddiasında bulunma ve bunları özelleştirme sürecidir. Daha farklı bir anlatımla veri sömürgeciliği, bir odağın veri toplama, düzenleme, analizleme ve verilerden hareketle elde edilen bilgileri kapsayan süreci kendi çıkarları için kullanmasıdır.
Veri sömürgeciliği, evrensel normlar çerçevesinde bir kurallar dizisine bağlı olarak ele alınmadığında, bireylerin gizliliği ve kişisel verilerin güvenliğini ihlal ederek, bireysel mahremiyeti tehlikeye atabilecek bir potansiyele sahiptir.
Veri egemenliği, coğrafi olarak bulunduğu ve kaynaklandığı ülkede depolanan veriler için geçerli olan yasaları ve hükümet politikalarını ifade etmektedir.
Veri egemenliği salt başına bir yasa ya da yönetmelik değildir. Verilerin toplandığı yerdeki yasalara ve yönetişim yapılarına bütünsel olarak tabi olma sürecidir.
Veri yerelleştirme, bir ülkenin vatandaşları hakkındaki tüm verilerin ülke sınırları içinde toplanması, işlenmesi ve saklanması gerekliliğine dair veri işleme kavramını ifade eder. Bu veriler, genellikle ilgili ülkenin veri koruma kanunlarında tanımlanmış zorunlulukları karşıladıktan sonra başka bir ülkeye aktarılabilir. Verileri, tanımlanan kanun ve yönetmelikler çerçevesinde kullanmak için kullanıcıların onayını alınması zorunludur.
Veri yerleşikliği, verinin fiziksel olarak nerede bulunduğunu, coğrafi lokasyonunu ifade etmektedir. Veri yerleşikliği veri egemenliği değildir. Veri yerleşikliği ve egemenliği yanlış bir şekilde birbirinin yerine kullanılmaktadır.
Veriyi, "ham veriden elde ettiğimiz anlamlı bilgiler ile neler yapabileceğimizi?", "veriyi nasıl kontrol edeceğimizi?" daha fazla konuşacağız.
Verinin tetiklediği yeni kavramsal ekosistemde veri yönetişimi çerçevesinde eylemsel davranış kalıplarımızı şekillendireceğiz.
